Në epokën post-pandemike të inflacionit, fitimeve të ulëta dhe një dëshire për të konsideruar teknologjinë mik, modeli global i printimit sipas kërkesës dhe i librave dixhital, a do të jetë tërheqës edhe në vendin tonë? Botuesit pohojnë se jemi ende larg…
Në vitet e fundit, tregu i librit në Shqipëri ka përjetuar zhvillime të ndjeshme, ndonëse përballjet dhe vështirësitë e tij mbeten të dukshme.
Kjo industri është një reflektim i sfidave që ka shoqëria shqiptare në përgjithësi, ndonëse ka shfaqur potencial të jashtëzakonshëm për të kontribuar në rritjen kulturore dhe intelektuale të vendit.
Librat kanë gjithmonë luajtur një rol kyç në formimin e identitetit kulturor të një kombi. Në Shqipëri, pas viteve të komunizmit, kjo industri u rimëkëmb dhe çelësi për këtë rimëkëmbje ishte diversifikimi i botimeve dhe sjellja e autorëve të njohur botërorë në tregun shqiptar.
Megjithatë, me ardhjen e teknologjisë dhe rritjen e aksesit në internet, lexuesit po përballen me një gamë të gjerë të mundësive të tjera për të qasur informacionin dhe kulturën letrare.
Kjo ka sjellë sfida për tregun e librit, duke ulur kërkesën për librat fizikë dhe ndikuar në vlerën e tyre komerciale.
Edhe këtë vit, botuesit ngrenë shqetësimin se duhet të ketë një politikë më të favorshme fiskale për ta, duke marrë shkas nga ajo europiane, që në prodhim taksa është vetëm 5%, ndërsa në Shqipëri shumë më e lartë. Kërkesa për ulje takse është një refren që shtëpitë botuese e përsërisin çdo vit.
Një problematikë tjetër në treg, të cilën e pohojnë njëzëri botuesit, është mungesa e investimit në librari.
Rikthimi pas shumë vitesh i TVSH-së së librit në janar të vitit 2019 dhe së fundi procesi i fiskalizimit që ka përfshirë edhe operatorët e tregut të librit, e kanë vënë në vështirësi të mëtejshme këtë treg.
Fatkeqësisht, sipas botuesve, kjo po nxit informalitetin e tregut të botimeve dhe po penalizon operatorë që punojnë në zbatim të kuadrit ligjor-rregullativ në fuqi.
Një prej vështirësive kryesore që ka përfshirë tregun e librit në Shqipëri është pirateria. Përkundër përpjekjeve të autoriteteve për të luftuar këtë problem, kopjimi i paligjshëm dhe shpërndarja e librit të palicencuar vazhdojnë të pengojnë të ardhurat e autorëve dhe botuesve.
Kjo ndikon drejtpërdrejtë në cilësinë e botimeve dhe mundësinë e financimit të projekteve të reja letrare. Në të njëjtën kohë, normat e përgjegjësisë sociale dhe kulturore nuk janë gjithmonë të përmbushura nga ata që blejnë kopje të paligjshme të librave.
Një tjetër sfidë që ndikon në tregun e librit është niveli i ulët i kulturës së leximit. Për shkak të çështjeve socio-ekonomike dhe arsimit të ulët, leximi nuk është një aktivitet i përhapur në masë.
Kjo shkakton një pasiguri të rritur në shitjet e librave, duke i bërë ato një produkt më pak tërheqës për botuesit dhe autorët.
“Pavarësisht sfidave aktuale, tregu i librit në Shqipëri ka ende potencial të madh për të zhvilluar industrinë letrare dhe për të promovuar kulturën e leximit në shoqërinë shqiptare”, shprehet Petrit Ymeri, drejtues i Shoqatës së Botuesve në Shqipëri.
Një qasje e mundshme, sipas tij, është rritja e përpjekjeve për të edukuar publikun mbi rëndësinë e blerjes së librave të licencuar dhe ndërgjegjësimin rreth dëmeve të piraterisë.
Gjithashtu, promovimi i autorëve të rinj dhe mbështetja e krijimtarisë letrare vendore mund të ndihmojë në diversifikimin e ofertës së librave dhe rritjen e interesit për lexim.
Më tej, botuesit e kontaktuar nga Monitor, shprehen se, teknologjia mund të shërbejë si një mjet për të arritur lexues të rinj dhe për të rritur qasjen në libra.
Platformat e librit elektronik dhe audiolibra mund të jenë një mundësi për të rritur përfshirjen e atyre që preferojnë të lexojnë në mënyra alternative. Për më tepër, bashkëpunimi me shkolla dhe institucione të tjera arsimore mund të ndihmojë në rritjen e nivelit të arsimit dhe kulturës së leximit